Տեսական հիմքեր Object-Oriented Programming-ի JavaScript-ում

Օբյեկտաուղղված ծրագրավորումը (OOP) ծրագրավորման պարադիգմ է, որը նախագծված է իրական աշխարհի կոնցեպցիաները՝ օբյեկտներ, դասեր (classes), ժառանգում (inheritance) և մեթոդներ (methods)՝ մոդելավորելու համար։ Այն նպաստում է կոդի կազմակերպմանը, վերօգտագործմանը և ընդարձակելիությանը։

JavaScript-ը «class-based» լեզու չէ սկզբնապես․ այն prototype-based լեզու է, ինչը նշանակում է, որ ժառանգման հիմքում ընկած է [[Prototype]] կապը, ոչ թե բուն դասերը։ Սակայն ES6-ից հետո ավելացված class սինտաքսը ընդամենը շերտ է՝ ընդգծելու համար դասերի իմիտացիան։

---

Ինչու՞ է OOP-ն կարևոր ծրագրային ճարտարապետության մեջ

Ծրագրերի մասշտաբը աճելուն զուգընթաց՝ անհրաժեշտ է լինում կոդը բաժանել փոքր մոդուլների, թաքցնել բարդությունները և նվազեցնել կախվածությունները։ Այստեղ է OOP-ն սկսում փայլել՝ առաջարկելով հետևյալ հնարավորությունները․

• Modularity — կոդը բաժանվում է մոդուլների՝ դասերի կամ օբյեկտների միջոցով
• Encapsulation — տվյալներն ու գործառույթները պահվում են մեկ տեղում, հասանելի չեն դրսից առանց անհրաժեշտության
• Reusability — ժառանգումը և կոմպոզիցիան թույլ են տալիս օգտագործել նույն կառուցվածքը բազմիցս
• Scalability — OOP կառուցվածքը հեշտացնում է հավելվածների ընդլայնումը առանց վնասելու գոյություն ունեցող լոգիկան

---

JavaScript-ի առանձնահատկությունները OOP-ի համատեքստում

Ի տարբերություն Java-ի կամ C++-ի՝ JavaScript-ում դասերը չեն հանդիսանում լեզվային հիմք։ Դրանք բրաուզերում Object և Function տիպերի հիման վրա կառուցվող կեղծ դասեր են։ Օրինակ՝ երբ դու ստեղծում ես class, բրաուզերը ստեղծում է constructor ֆունկցիա, որի prototype-ում տեղադրվում են մեթոդները։

class User { constructor(name) { this.name = name; }
greet() { console.log(Hello, ${this.name}); } }

const u = new User('Ani'); u.greet(); // Hello, Ani

Սակայն իրականում սա այն է, ինչ engine-ը հասկանում է՝

function User(name) { this.name = name; }
User.prototype.greet = function() { console.log(Hello, ${this.name}); };

Սա է JavaScript-ի հիմքում ընկած prototype chain-ը՝ ոչ թե իրական դասեր։

---

Պարադիգմների համեմատություն․ Procedural vs OOP vs Functional

Պարադիգմ	Հիմնական գաղափար	Կոդի կազմակերպում
Procedural	Հրամաններ, ընթացակարգեր	Ֆունկցիաներ + գլոբալ տվյալներ
OOP	Օբյեկտներ, դասեր, ժառանգում	Օբյեկտներ և մեթոդներ
Functional	Մաքուր ֆունկցիաներ, տվյալների անփոխարելիություն	Composability + referential transparency

JavaScript-ը եզակի է նրանով, որ աջակցում է երեքն էլ, ինչը հնարավորություն է տալիս ծրագրավորողին ընտրել տվյալ խնդրին ամենահարմար մոտեցումը։

---

Եզրակացություն

OOP-ն JavaScript-ում տալիս է կառուցվածքային մտածողություն՝ հատկապես մեծ համակարգեր նախագծելիս։ Սակայն պետք է հասկանալ՝ class սինտաքսը պարզապես syntactic sugar է՝ փակագծված prototype մոդելի վրա։ OOP-ի իրական ուժը գալիս է սկզբունքների ճիշտ կիրառությունից, ոչ թե պարզապես դասերի օգտագործումից։

Հաջորդ մասում կխոսենք օբյեկտների կառուցման տարբեր մեթոդների մասին՝ սկսած ամենահիմնարարից մինչև առավել ճկուն մոտեցումներ։

---