Կլասներ JavaScript-ում — ES6 սինտաքսի խորությունը և prototype-ի հարաբերակցությունը

JavaScript-ը երկար ժամանակ չուներ «կլաս» հասկացությունը ավանդական իմաստով, ինչպիսին դա տեսնում ենք Java, C++ կամ Python լեզուներում։ Սակայն ES6 (2015)-ից սկսած ներդրվեց class սինտաքսը՝ ավելի պարզ և ընթեռնելի ձևով կառուցելու constructor-հիմնված օբյեկտներ։ Այս հոդվածում կբացատրենք, թե ինչպես է class-ը իրականում «syntactic sugar»՝ constructor function-ի վրա, ինչպես է աշխատում prototype chain-ը և ինչ անել-չանել class-երի հետ։

---

1. Կլասի հիմնական կառուցվածքը

class User { constructor(name) { this.name = name; }
greet() { console.log(Hello, ${this.name}); } }

const u = new User('Ani'); u.greet(); // Hello, Ani

Ինչ է կատարվում ներքուստ.

• JavaScript-ը ստեղծում է constructor function՝ User անունով
• greet() մեթոդը ավելացվում է User.prototype-ի վրա
• Նոր instance-ները կժառանգեն այդ prototype-ը

Այսինքն՝ վերը նշված class-ը engine-ի մակարդակով գրեթե նույնն է, ինչ հետևյալ constructor function-ը․

function User(name) { this.name = name; }
User.prototype.greet = function() { console.log(Hello, ${this.name}); };

---

2. Կլասներն ու prototype inheritance-ը

Կլասները իրականացնում են նույն prototype-based inheritance-ը, բայց ավելի կարդալու համար հարմար սինտաքսով։ Երբ մենք ստեղծում ենք մեթոդ class-ի ներսում, այն ավտոմատ կերպով ավելացվում է դրա prototype-ի վրա։

console.log(typeof User); // function console.log(User.prototype.greet); // function greet()

Object instanceof User: նոր օբյեկտը ժառանգում է User.prototype-ից։

const u = new User('Karen'); console.log(u instanceof User); // true console.log(Object.getPrototypeOf(u) === User.prototype); // true

---

3. Կլասի առանձնահատկությունները JavaScript-ում

Կլասը չի hoist-վում (ինչպես function-ը)։ Այսինքն՝ այն պետք է սահմանվի նախքան օգտագործելը։

const u = new User(); // ReferenceError class User {}

Կլասի methods-ները non-enumerable են՝ ի տարբերություն object literal մեթոդների։

console.log(Object.keys(User.prototype)); // []

Կլասները միշտ strict mode-ում են աշխատում։

class Test { constructor() { undeclaredVar = 5; // ReferenceError } }

Կլասի methods-ները writable և configurable են, բայց non-enumerable:

---

4. Սահմանափակումներ և սխալ ընկալումներ

• Class ≠ true OOP class. Այն պարզապես հարմար սինտաքս է՝ constructor function-ի համար։
• Մեթոդների մասնավորություն (private methods) մինչև վերջ աջակցվում է միայն ES2022-ից ( #methodName)։
• Static մեթոդներըհասանելի չեն instance-ից, միայն class-ից։

class Person { static sayHi() { console.log('Hi from class'); } }
Person.sayHi(); // OK new Person().sayHi(); // TypeError

---

5. Ե՞րբ օգտագործել class

• Երբ ունես հստակ տվյալների կառուցվածք և մեթոդներ, որոնք պետք է կիսվեն instance-ների միջև
• Երբ պետք է ժառանգություն (inheritance)
• Երբ կոդը պետք է ունենա հստակ մոդուլյար կառուցվածք (Մեծ նախագծերում)

Փոքր կամ մեկանգամյա օբյեկտների համար լավագույն տարբերակը հաճախ կլինի factory function-ը կամ object literal-ը։

---

Եզրակացություն

JavaScript-ում class-ը սինտաքսային sugar է, որը կառուցվում է prototype համակարգի վրա։ Այն չի բերում ամբողջական OOP համակարգ (չնայած նման տեսք ունի), բայց տրամադրում է մաքուր և ընթեռնելի API՝ ժառանգություն, մեթոդների բաժանում և ստատիկ հատկություններ ստեղծելու համար։

Հաջորդ մասում մենք կվերլուծենք ժառանգություն (inheritance) JavaScript class-երի միջոցով՝ ներառյալ extends, super() և prototype շղթայի ընդլայնում։

---